Эрвээхэйн зүүд /шүлгийн түүвэр/ Г.Лхагвадулам

Ганбатын Лхагвадулам "Эрвээхэйн зүүд" нэртэй шүлгийн түүвэрээ 2008 онд хэвлүүлэн гаргажээ.

Борооны зүрх /шүлгийн түүвэр/ Г.Лхагвадулам

Ганбатын Лхагвадулам "Борооны зүрх" нэртэй шүлгийн түүврээ 2006 онд хэвлүүлэн гаргажээ.

Философийн шүлгүүд /шүлгийн түүвэр/ Г.Аюурзана

 Зохиолч яруу найрагч Г.Аюурзана "Залуу насны шүлгүүд", "Философийн шүлгүүд", "Цэцэгсийн амьсгал" хэмээх гурван бүлэг, нийтдээ 120-ийд шүлгээ эмхтгэж "Философийн шүлгүүд" хэмээх нэрээр 2001 онд хэвлүүлжээ. 

Томас Транстрүмэр

Үхлийн дараа

Зурсхийтэл харваад өнгөрсөн сүүлт одны
Зурааснаас үлдсэн ганц чичирхийлэл
Угтаа биднийг багтааж, зурагтын дэлгэцийг жирэлзүүлж
Утасны шугаман дээрх хүйтэн дусалд шингэнэ.

Хэдхэн навч өлгөгдөж хоцорсон бут сөөгийг дайран
Хэн нэг нь өвлийн нарнаар яаралгүйхэн цанаар гулгана,
Хуучин утасны лавлахаас тасдаж авсан хуудсууд болоод
Хүйтэнд залгиулсан нэрсийг нь тэд адилтган тулгана.

Бянь Жи-Лин

Дутуу бадаг

Ганцаар гүүрэн дээр зогсоод
    орчлонг ажих чамайг
Гадагш харуулдах нэгэн
    цонхоор сэмхэн ширтэнэ.

Өөлөн сар одоо
    танай цонхоор гийнэ.
Өөрөө ч мэдэлгүй чи
    түүний зүүдэнд гэрэлтэнэ.

Ши Мөрөн

Хүж өвс

Бяцхан горхи далайн зүг яаран яаран урсана,
Бялхсан давалгаа эх газартаа ахин дахин тэмүүлнэ,
Цагаан цэцэгтэй ногоохон модны дэргэдээс
Цалгардуухан, гар далласаар салсан сан,

Алив бүхэн хувирчихсан хорин жилийн дараа ч
Амраг хайрын маань сахиус шөнө бүхэн ирнэм,
Аясхан салхи зөөлөн илбээд өнгөрөх бүр
Анхилам үнэртэй цэцэрлэг болон хувирганам...

Цөлөгдсөн умард арал

Хариулт
Гэм бол гэмтний нэвтрэх хуудас,
Гэгээрэл бол гэгээнтний бичигт хөшөө,
Хар даа! алтан шармал тэнгэрээр нэг,
Аль эрт талийгчдын муруй дүрс унжсан байна.

Орчин үеийн хятад яруу найрагаас 1

Юй Гуан-Жун(余光中) - Нутгаа санах
Эрх багад
Нутгаа санах гэгч нь шуудангийн бяцхан марк байлаа
Би энд
Ээж минь тэнд

Б.Энхтуяа "ТАЙТГАРАХУЙ"

Мөнхийн дурлалыг би хүлээхгүй
Мөргөл залбирал би мэдэхгүй
Залбирал сураад ч хүслэн биелэхгүй
Замаасаа гарч чи наашаа ирэхгүй

Үггүй гомдол

НУЛИМС

Нулимс- үггүй гомдол

Надад бичээгүй захиа

Нулимс-өгүүлээгүй үг

Чихэнд хэлээгүй цээжний зангилаа

Хацар дээгүүр урсах чимээгүй гол

Халгиж цалгисан сэтгэлийн үер

Зуун шөнө хурсан бодол

Зураглан буух амьдралын хүсэл

Буян санаж өргөсөн зулын тосонд эрвээхэй унаж үхэх нь олонтаа

• Алдар бол авъяас билигтэн дээр овоолсон зусрын чулуу.
• Ариуссан гэгээнтний мөрөн дээр мөргөлчдийн хөлөөр боссон тоос ч бууж л байдаг.
• Бурхан буйн баталгааг бидэнд ганцхан чөтгөр л баталж өгч байгаа юм.
• Бие нь сайхангүй ч сүүдэр нь үзэсгэлэнтэй харагдах тохиолдол бий. 
• Буян санаж өргөсөн зулын тосонд эрвээхэй унаж үхэх нь олонтаа.
• Гуниг цөхрөл гэгч ус мэт чимээгүй мөлхөн ирж итгэл зоргийн ирмэгийг хүлхэнэ.
• Жоом бялдууч хоёр элбэг идэштэй дулаан газар амархан үрждэг.
• Зайлшгүйг ирэхэд бурхан хүртэл чөтгөрийн талд ордог.
• Замыг аль болох түргэн орхихгүй бол зам чамайг дагахгүйд хүрнэ. 
• Ном унших нь бусдын багжаар өөрийн худгийг уужимсгахтай адил.
• Оргилын чулуу бүхэн бэлд байдаг.
• Өнгөрсөн ч цөл, ирээдүй ч цөл. Эдүгээ гэгч их цөлийн дундах өчүүхэн баян бүрд.
• Өдөр бүхэн шинэ юм эхэлдэг хүн, тал хомоол уугиж дуусахыг эс үзнэ.
• Өндөрт нисэж яваа шувуу руу хэн чулуу шидэх юм
• Толь томрох тусмаа дүрээ муухай болгодог
• Хүн бол диваажингаас заларсан бурхан биш, тамаас оргосон оргодол. Тийм учраас эрлэгийн элчдээ баригдаж буцдаг.
• Худал гэгч оронгоо олж хэлбэржин тогтоогүй байгаа үнэн.
• Эр зориг харуулсан кино, жүжгийг хулчгар хүмүүс бусдаас илүү сонирхдог. Тэд бусдын эр зоригоор өөрсдийн хүслийг гүйцэлдүүлэхийг эрмэлздэг. 

Шүлэг бичихгүй байхын аргагүй...

Шүлэг бичихгүй байхын аргагүй сайхан нутаг, бөглүү хязгаар

Шүлэг бичихгүй байхын аргагүй зовлонт амьдрал, гажаагүй амьдрал

Non plus ultra /шүлгийн түүвэр/ Г.Аюурзана

Гарыг минь хүйтэн гээ юү?

Зүрх минь хав халуун,

Хөрөхөөс нь өмнө урж идмээр халуун шүү.

Хуруу минь чичирч байна уу?

Хуйлран түрхрэх далай

Төвдөө нам гүм биш үү?

Зун гээсэн чөдөр /шүлгийн түүвэр/ Х.Нямхишиг

Яруу найраг гэж чухам яг юуг хэлдгийг би сайн мэдэхгүй.

Мэдэхгүй хэрнээ яруу найраг бичихсэн гэж хичээдэг.

Хичээхдээ бичье гэж бичдэггүй, бичихгүй байж чаддаггүй юм аа.

Шүлгийг би хэн нэгэн хүнд, аль нэгэн уул овоо, гол усанд,

 ямар нэгэн цаг  үе,  үйл явдалд, ялангуяа алга ташилтанд зориулж

тэдгээрийн эрхшээл, таашаалд нийцүүлэх гэж бичдэггүй.

Гагцхүү өөртөө л бичдэг. Гэсэн ч хэнд ч, юунд ч эс зориулсан шүлгүүд маань

мөн чанартаа бүхий л орон зай хийгээд цаг хугацаанд зориулагддаг.

Х.Нямхишиг

Шувууны нүд шиг нар /чөлөөт шүлгүүд/ Г.Сүхзориг

***

Гэртээ харих цэцэрлэгт гудамжны

Далавчит түмэн шавьж бүчин нисэлдэх гэрэл

Ялаа шумуулаа залхуутайяа үргээн зогсоо үнээ мэт хүлцэнгүй.

Үнээ мэт хүлцэнгүй шөнийн гэрэл дор

Хөгшид хааяахан бодлогоширч суух модон сандал

Зүүрмэглэнгүй.

Цөн /шүлгийн түүвэр/ Я.Баяр

***

Давид лугаа эрх сүр төгс

Аху биеэ

Далий хэлбэрт хэсэг барин

Сайтар ажваас

Тоос татсан хуучин толийг

Эс хэрэгсэж

Торгон арьсааэ наранд үзүүлэн

Алхмаар болов.

А.Урагтогос: Хав халуун миний царгиа

Татагдалт, таалагдалт бас таалагдалт

Танилт, урвалт энэ бол урвалт

Ядаж миний нүд рүү эгцлэн харвал чи

Ялаа тэнд суугаад бурханд залбирахыг мэднэ

Б.Эрдэнэсолонго: Зун шиг

Чи яг зун шиг

Үс чинь ой шиг

Нүд чинь шөнө шиг

Чи яг зун шиг…

П.Батхуяг: Би

Ямар ч зайгүй, зууралдаж ургасан өвс шиг

Ялдам үнэрээ гээсэн миний хотын

Ялдам үнэр нь -БИ

Яруу найраг нь-БИ

Гишгэвч буцаж өндийх

Гэрэл гэгээ нь-БИ 

Гэм нүгэл нь-БИ

Инээмсэглэл хайр нь-БИ 

Эмгэнэл гуниг нь-БИ 

Эр зориг нь-БИ

Итгэл найдвар нь -БИ

Ирээдүй нь -БИ

Ууулнаасаа буусан ч гутлаа арчиж сураагүй

Улаанбаатар нь ердөө-БИ

Б.Баясгалан: ***

Дээш авирч тоглоё гэхэд нь би зөвшөөрсөн

Дээврийн шат эгц өөдөө,

Их л гэнэн байж дээ, тэртээ өндөрийн одод руу

Инээлдсээр хүрчихнэ л гэж бодож байв даа.

А.Урантогос: Өдөр бүхний элегия

Унаад дуусахаар нь гуниглахгүйн тулд

Өдөр бүхэн үсээ тайрдаг

Урсаад өнгөрөхөд нь харамсахгүйн тулд

Ийм амьдралд хөлөө дүрдэг

Доошоо харахад тэнгэрийн хаяа мэт цэлгэр

Доромжлол мэт хайр намайг өлгийдөн тэвэрдэг

Яруу найраг шиг нулимс хацар дээр бөмбөрөхөд

Яг л над шиг чамайгаа ингэж байсныг санадаг

Чичрэх, мөр чинь чичрэх тэр л эгшинд

Зүрх чинь жигүүртэй байсныг баяртайяа дурсдаг

Харгислал мэт хүйтэн, ийм хүйтэнд дасах

Ийм хүйтэнд дасгасан өдөр бүхний элегия

Унаад дуусахаар нь гуниглахгүйн тулд

Өдөр бүхэн үсээ тайрдаг ч

Урсаад л өнгөрөх

Яруу найраг шиг нулимс

Улам цаана нь харуусан өвдөх

Өдөр бүхний элегия...

Я.Баяр: Дууч шувуухай зүрхнээс нисэн одлоо

Дур зоргоороо гоо үзэсгэлэнг зурах

Дууч шувуухай зүрхнээс нисэн одлоо

Аяс хэмнэлд нь автан мансуурсан

Анхны бөгөөд эцсийн шувуу байлаа, тэр

Хуулсан юм шиг хуучин өдрүүдийг амилуулсан

Хуудас ганц шүлэг юмсан даа

Хуудас хуудас гэвч гүйцэд уншиж амжсангүй

Хуучин хуучин гэвч хувьсан орчихуйн хорвоо юм даа

Б.Баясгалан: Яруу найраг... Энэ бол

Яруу найраг... Энэ бол

Урсаж л явсан гол горхи гэнэтхэн буруулж 
Улаан гол руу минь цутган орж ирэхийн
Улаан цусыг минь түрж судас бүрээр минь
Дулаан илчийг минь хөөж, салаалж эргэхийн
Тунгалаг шил шиг болох яг тэр мөчид минь
Тунчиг нууцийг минь бүхэнд гэрэлтүүлж харуулахын
Нэр.

Б.Баясгалан: Б.О-д зориулсан шүлэг

Салхинд дэрвэх гоё улаан өнгө
Гэрэл болно.
Санаанд дэлбэх гоё дулаан хүн
Гэгээрнэ.

Батчулууны Эрдэнэсолонго

-Яруу найрагч Б.Эрдэнэсолонгын євлийн “Зун шиг…” єдрvvдийн єєр найрлагат туурвилын тухай-

Ертєнцийн нэгдмэл чанар нь тvvний тєгсгєл vед илvv тодорхой болно. Нэгэн зvйл биологийн организм устваас тvvнтэй холбоотой бусад зvйл нь эргэлт буцалтгvй мєхлийн замдаа орж эхэлнэ.

Батжаргалын Одгэрэл

Нэгэн намар хийгээд дөрвөн цаг, агаар огторгуйн чинад алсрах орон зай. оршихуйн мөн чанарын хоорондын холбоог юу гэж нэрлэх вэ. Үнэхээрийн сэтгэл гэж байна уу. Түүний гоо зүйн мэдрэмж, сэрэхүй хэмээгч нь юу буй. Энэ бүхний хариуг харьцангуй агаад түр зуур шийдэх хүслийг яруу найраг гэж томъёолбол би бээр гүтгэсэн хэрэг болох уу. Б.Одгэрэлийн "Сентименталь тэмдэглэлийн төгсгөл"-ийг уншаад ингэж бодсон юм. Надад баясгалан төрсөн бөгөөд энэ шүлгүүдийг би яруу найрагт шинэ орон зай, боломжийг нээж байна хэмээн тодорхойлов.

Баатарын Галсансүх

Монголын яруу найрагт Б.Галсансүх нэгэн өн­дөр­лөгийг эзлэн суужээ. Маргах юм алга. Эсэргүүцэж, үл тоомсорлосон царай гаргаж, эсвэл учир утгагүй хоосон шүүмжлэхийн аль аль нь утгаа алдсан байна.
Утга зохиолын ганцхан аргаар номлогдож ирсэн бидэнд эхэн­дээ Галсансүх бараг худлаа хэлсэн хүнд ад зэтгэр мэт санагддаг байсан нь үнэн. Уншигчдад сонирхолтой байж мэдэх нэгэн дурсамж өгүүлье.

Дамдинсүрэнгийн Урианхай

Гунихруу талын элгэнд ганц шувуу эргэх нь ч уйлах шиг Гадаа жалгын эхэнд чөдөртэй морь үүрсэх нь уйлах шиг... Монголын яруу найрагт Дамдинсүрэнгийн Урианхай хэмээх нэгэн ертөнц бий. Хэлхгэр дээл өмсчихөөд, сахал үсээ цантуулан алхаж яваа нь Улаанбаатарын өвлийг чимдэг.